Psychopata to potoczne określenie kogoś, kto wykazuje znaczące przejawy zła, agresji czy przemocy. A tymczasem nie każdy psychopata to seryjny morderca, uliczny gangster czy cykliczny oszust, którego trzeba uchwycić, zapiąć w kaftan bezpieczeństwa i osadzić w szpitalu psychiatrycznym. Może nim być każdy, kto na pierwszy rzut oka wydaje nam się prowadzić normalny tryb życia, wykazując być może jakieś charakterystyczne cechy osobowości, jednak najczęściej przypisywane jego mentalności i sposobowi bycia. Jednak gdy są one nazbyt przerysowane, bądź osoba z naszego otoczenia zaczyna zachowywać się nienaturalnie, podejrzliwie i nieracjonalnie, być może jest to znak, że mamy do czynienia z osobą z psychopatycznym zaburzeniem osobowości, czyli właśnie psychopatą. Jak więc można go rozpoznać? Czym się charakteryzuje? Jak z nim postępować i rozmawiać?
Kim jest psychopata?
Wspomnieliśmy już, że nie każdy psychopata to „zło wcielone” i nie należy od razu spodziewać się wszystkiego najgorszego. Niemniej jest to osoba, z którą ciężko egzystować na dłuższą metę, bowiem jej głównym celem jest dążenie do osiągnięcia własnych, często niezrozumiałych i samolubnych celów a to wszystko często kosztem drugiej osoby. Co nie oznacza, że z taką osobą nie da się żyć a przede wszystkim konieczna jest jej nasza pomoc- choć z pewnością nigdy nie usłyszymy tego od niej.
Zacznijmy jednak od dokładniejszego wyjaśnienia kim jest psychopata. Termin ten pochodzi od greckich słów „psyche’ (dusza) i „pathos” (cierpienie), a więc psychopata to zatem osoba o zaburzonym sposobie odczuwania i myślenia. Początkowo terminem tym określano wszelkiego rodzaju patologie dotyczące funkcjonowania ludzkiego umysłu, jednak obecnie znaczenie terminu zostało znacznie zawężone i oznacza się nim osobę, u której występują specyficzne, nieprawidłowe i charakterystyczne cechy osobowości.
Jak rozpoznać psychopatę- jego cechy charakterystyczne?
Skoro więc mówimy o charakterystycznych cechach, wydawałoby się w takim razie, że psychopatę bez problemu można rozpoznać. A tymczasem nic bardziej mylnego, pomimo iż istnieje pewien zestaw cech, przypisywanych osobom z tym zaburzeniem, to często traktowane są one jako cechy charakteru danej osoby. Dopiero dokładne poznanie oraz dłuższe przebywanie z daną osobą może pomóc w wysnuciu prawidłowej diagnozy. Oczywiście będą to tylko nasze przypuszczenia, gdyż ostateczną diagnozę może postawić tylko specjalista. O tym jednak później- wróćmy do tego, co powinno zwrócić naszą uwagę i jakie są charakterystyczne cechy osoby z zaburzeniem osobowości.
Psychopata wykazuje brak empatii wobec innych osób, co nie oznacza wcale, że stroni od ludzi i trzyma się na uboczu społecznym. Początkowo zwykle jest osobą bardzo lubianą, towarzyską, ma wielu znajomych i chętnie spędza czas w ich towarzystwie. Można powiedzieć, że psychopata gra swoją rolę, w której lekceważy wszelkie normy społeczne i prawne, często okłamuje innych i nimi manipuluje w celu osiągnięcia własnych korzyści, jednak równocześnie nie poczuwa się do żadnej odpowiedzialności, obwinia innych a swoją niewinność z ogromną łatwością potrafi racjonalnie wytłumaczyć. Ponadto psychopaci charakteryzują się ogromnym poczuciem własnej wartości, czują się wyjątkowi i nieustraszeni, gdyż nie potrafią odczuwać strachu i lęku. Natomiast szybko podpadają we frustrację i zachowują się agresywnie, gdy cos nie idzie po ich myśli.
Jak widzimy, psychopata na co dzień wiedzie zwykle normalne życie, które dla większości wydaje się wręcz idealne- lekkoduch, któremu wszystko w życiu się udaje. Dlatego to osoby przebywające z psychopatą na co dzień mają największe szanse na dostrzeżenie problemu i odpowiednią reakcję. Często wymaga to czasu, bowiem psychopata potrafi w doskonały sposób mydlić oczy innym a poprzez tak zmienne i kontrastowe cechy oraz zachowania, trudno jest jednoznacznie stwierdzić nieprawidłowości i zaburzenie.
Jak postępować i rozmawiać z psychopatą?
Należy pamiętać jednak, że psychopatia to bardzo poważne zaburzenie psychiczne i dla dobra nas samych oraz osoby u której występuje, powinniśmy jak najprędzej poszukać odpowiedniego wsparcia i porozmawiać z psychologiem lub psychiatrą. Dlaczego my? Otóż osoba, której problem dotyczy bezpośrednio, nigdy się z tym nie utożsamia, bardzo trudno jest jej to uświadomić oraz namówić ją na wizytę u specjalisty. Dlatego często musimy działać sami. Pamiętajmy bowiem, że choć psychopaci są wśród nas i często mają złe zamiary w celu osiągnięcia swoich zamierzeń, to nie do końca sami są temu winni- po prostu tacy są, wbrew woli ich i innych.
Jak więc żyć, postępować i rozmawiać z psychopatą? Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi. Głównie zależy to od stopnia zaburzeń i przejawu jego psychopatycznych skłonności. Niekiedy bowiem będzie to w miarę normalne, tylko bardziej uciążliwe życie, w świadomości, że kłamstwa, fałszywy urok, manipulacja czy wywyższanie się to po prostu objawy zaburzenia. Innym razem natomiast nasilenie osobowości dyssocjalnej będzie znacznie wyższe a zachowania psychopaty bardziej gwałtowne i niebezpieczne i wówczas musimy działać bardziej zdecydowanie.
Jak więc postępować z psychopatą w codziennym życiu? Przede wszystkim zachowywać się wobec niego jak najbardziej naturalnie, rozmawiać z nim jak zwykle, obserwować jego schemat postępowania i dopiero gdy naszą uwagę zwrócić coś, co w realny sposób może nam lub jemu zagrażać, wówczas reagować inaczej. Ponadto każdy psychopata to bardzo indywidualny przypadek, dlatego najlepiej będzie skonsultować się z psychologiem bądź psychiatrą, by ustalić dalszy schemat postępowania, jak najbardziej pomocny obu stronom. Jest to jedyna i najwłaściwsza droga.
Nie możemy oczywiście dopatrywać psychopatów na każdym kroku i z obawy przed nimi zamykać się na kontakty z drugim człowiekiem. Niemniej musimy mieć świadomość, że w mniejszym bądź większym stopniu kiedyś obetrzemy się o ten problem, dlatego warto znać podstawowe informacje na temat psychopatii oraz zasady postępowania w kontaktach z psychopatą.
