Marzec 2020 roku zapoczątkował zmiany, które wpłynęły niemal na wszystkie obszary ludzkiego życia. Pandemia koronawirusa sprawiła, że wszyscy ludzie na całym świecie musieli w bardzo szybkim czasie dostosować się do nowych warunków. Sytuacja pandemii w dużym stopniu wpłynęła także na funkcjonowanie rodziny. Niestety, z licznych analiz, sondaży, a także obserwacji samych psychologów wynika, iż w zdecydowanej większości przypadków są to zmiany niekorzystne. Weźmy więc pod lupę ten temat, gdyż dotyczy dużej części społeczeństwa.
Najwłaściwsze będzie tu przedstawienie wyników badań sondażu, przeprowadzonego w 2021 roku przez Specjalistyczny Szpital Wojewódzki we Włocławku wśród dzieci i rodziców będących pacjentami ośrodka oraz wyników badania online, przeprowadzonego w 2020 roku wśród rodziców z obszaru całego kraju. Oba badania dotyczyły analizy jakości życia rodziny w dobie pandemii w Polsce, przy czym zarówno z jednego, jak i drugiego z nich wynika, iż pandemia COVID-19 wpływa negatywnie na każdy aspekt życia całej rodziny. Dochodzi do zaburzeń zarówno zdrowia fizycznego, jak i psychicznego, a także relacji pomiędzy członkami rodziny oraz innymi osobami.
Rodzina w nowej sytuacji epidemii koronawirusa
Czas od zarejestrowania pierwszego przypadku zachorowania na koronawirusa w Polsce po dziś dzień zmienił niemal całą znaną nam dotychczas rzeczywistość. W diametralnie szybkim tempie przyszło nam zmierzyć się z wieloma nowymi wyzwaniami i zmianami, które dotyczyły kariery, pracy, nauki, zdrowia, miejsca zamieszkania, planów, priorytetów. Wszystko to wywołało ogrom stresu, niepewności, lęku, doprowadziło do niejednej tragedii, straty i bólu. To ogromne straty gospodarcze, materialne, ekonomiczne, ale także i te emocjonalne, uczuciowe, społeczne – zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci, czy osób starszych. Domowa izolacja wymusiła zmianę w codziennym funkcjonowaniu dzieci i rodziców – dorośli musieli przeorganizować swoją pracę, stając się jednocześnie niejako nauczycielami swoich dzieci, dla których dom stanowił jednoczesne miejsce nauki, pracy, zabawy, spędzania wolnego czasu, realizowania pasji.
Choć oczywiście nie jest możliwe przytoczenie wszystkich konsekwencji pandemii, to w oparciu o przeprowadzone badania przyjrzyjmy się tym najważniejszym, które uderzyły w podstawową jednostkę w której funkcjonuje człowiek, czyli rodzinę.
Kluczowe problemy podczas pandemii mające wpływ na funkcjonowanie rodziny
Największym problemem wskazanym przez rodziców okazała się konieczność zmiany formy sposobu pracy ze stacjonarnej na zdalną oraz łączenie jej z opieką nad dziećmi, które również pozostawały w domach i odbywały zajęcia szkolne w formie online. Rodzicom trudno było skoncentrować się na swoich obowiązkach, jednocześnie pomagając w nauce i odrabianiu zadań swoim dzieciom oraz organizując im pozostały czas. Ponadto musieli zadbać o stronę techniczną całości- zarówno oni sami, jak i dzieci, musieli posiadać sprzęt umożliwiający realizację pracy i nauki. Kolejną trudnością był brak możliwości utrzymywania kontaktów społecznych z dziadkami, przyjaciółmi, rówieśnikami, współpracownikami. Wszystko to wywoływało obawy związane z sytuacją finansową rodziny, dodatkowo ciągle towarzyszyły obawy o zdrowie oraz dezinformacja wobec panującej sytuacji. Czynniki te z kolei powodowały duże obciążenie psychiczne, wynikiem czego jest wiele problemów psychologicznych, z którymi zmierzyć muszą się dzieci, dorośli i całe rodziny.
Narzucona izolacja społeczna spowodowała, że z jednej strony rodzina mogła spędzać ze sobą więcej czasu, wykorzystując go na wspólne działania, zabawy, rozmowy, pasje, co oczywiście wywoływało pozytywne odczucia. Niemniej po pewnym czasie dochodziło do coraz częstszych napięć pomiędzy domownikami, spowodowanych chociażby ciągłym przebywaniem w domu dużej ilości osób, a także brakiem odskoczni i monotonnością każdego dnia. Z badań wynika, że u większości osób wystąpiły psychologiczne objawy stresu, takie jak emocjonalne wyczerpanie, drażliwość, stres, strach, bezsenność a także zaburzenia depresyjne.
Wsparcie rodzin w czasach pandemii
W badaniu zapytano także o rodzaj pomocy, który byłby największym wsparciem dla rodzin w obecnej sytuacji. Wśród najczęstszych odpowiedzi znalazła się ta dotycząca bardziej efektywnej organizacji nauczania na odległość, w tym przede wszystkim prowadzenia zajęć na bieżąco, nie zaś wysyłania listy zadań, której rodzic musi dopilnować. Duża część respondentów wskazywała również na wsparcie psychologiczne w różnych obszarach, które ułatwiłoby im funkcjonowanie w dzisiejszym świecie.
Pandemia przyniosła wiele negatywnych konsekwencji dla rodzin – obniżenie standardu życia, eskalację konfliktów, zmęczenie, problemy edukacyjne, utratę najbliższych, nasilenie problemów w obszarze zdrowia psychicznego. Jako psychologowie odpowiadamy na potrzeby współczesnych rodzin, oferując specjalnie przygotowane programy oraz mechanizmy wsparcia, zarówno dzieci, jak i rodziców, które stanowią skuteczną pomoc w tych jakże niełatwych dla wszystkich czasach.
